महाराष्ट्रात वारीला अनन्यसाधारण महत्व आहे. प्रत्येक वारकरी एकदा तरी वारीस जाऊन येतो. हीच परंपरा हे वारकरी वर्षानुवर्षे जपत आले आहेत. वारकरी समाजाचा आणि वारीचा घनिष्ठ असा संबंध आहे. कारण याचा पाया संत श्री ज्ञानेश्वर यांनी घातला आणि पुढे संत तुकाराम महाराज याचा कळस बनले. संत श्री ज्ञानेश्वरांच्या घरी त्यांचे वडील वारीस जात होते. तसेच संत श्री तुकाराम महाराज यांच्या घरी देखील वारीची परंपरा होती. तर हे वारकरी म्हणजेच नेमके आहेत तरी कोण? ते या लेखात पाहूया. 

वारकरी म्हणजे काय?

जो नियमितपणे वारी करतो तो वारकरी. म्हणूनच जो वारीस जातो त्यास वारकरी म्हणतात आणि त्यांच्या समाजास वारकरी. संप्रदाय हा समाज प्रामुख्याने दोन वाऱ्या तरी नक्की करतो. त्या म्हणजे आषाढी वारी आणि कार्तिकी वारी. त्यात आषाढी वारीस खूप महत्व आहे. जसे मी म्हटले कि जो वारी करतो तो वारकरी. तसेच या समाजात वारकरी किंवा माळकरी बनण्यास देखील एक पद्धत आहे. ती म्हणजे संप्रदायातील मोठ्या वारकऱ्याकडून तुळसी माळा घेतल्या जातात. ज्या कि संतांनी लिहलेल्या पवित्र ग्रंथावर ठेवून मगच धारण केल्या जातात. जेव्हा हे लोक भक्त बनतात तेव्हा साधू किंवा ते वरिष्ठ वारकरी त्यांना काही महत्त्वाचे नियम सांगतात. 

हे नियम त्यांच्यासाठी खूप महत्त्वाचे आहेत. जसे कि,

• एक चांगला माणूस होण्यासाठी, दररोज हरिपाठ करणे आणि रामकृष्णहरी मंत्राचा जप करणे महत्वाचे आहे. 
• आपण स्त्रियांशी दयाळूपणे वागले पाहिजे, जसे आपण आपल्या आईशी वागतो. 
• सत्य सांगणे केव्हाही चांगले. 
• आपण दारू पिऊ नये किंवा त्याचा विचारही करू नये. 
• मांसाहार टाळणे चांगले. 
• चांगले काम करताना श्रीविठ्ठलाचा विचार केला पाहिजे. 

वारकरी होण्यासाठी आपल्याला या नियमांचे पालन करण्याचे आणि विशेष माळ घालण्याचे वचन दिले पाहिजे. तुळशीच्या झाडापासून बनवलेली खास माळ तुटली तर ती परिधान केलेल्या व्यक्तीने ती दुरुस्त करून परत गळ्यात घातल्याशिवाय ती व्यक्ती काही खाऊ शकत नाही.वारकरी जे दोन प्रकारचे टिळे लावतात त्याला बुक्का असे म्हणतात. एक काळा आणि एक पांढरा. ते स्वतःच तयार करतात. एवढेच नव्हे तर ते गोपीचंदन देखील लावतात. तर असा हा वारकरी लोकांचा संप्रदाय ज्यात ते विठूरायाची भक्ती करतात. त्याची उपासना करतात. पंढरपूर पायी जातात. वारकरी नेहमी समानतेचा संदेश देतात. ते म्हणजे त्यांच्या समाजात येण्यासाठी कसलीच बंधने नसतात. कोणीही वारकरी बनू शकतो. वारी करू शकतो. कोणत्याही जाती धर्माचे किंवा श्रीमंत, गरीब याचे पार्श्वभूमी असलेले वारकरी म्हणून वारीस येऊ शकतात. ते वेगवेगळ्या पंथातील लोकांचे स्वागत करतात आणि स्त्रियांना आणि खालच्या जातींना सामील होण्यासाठी प्रोत्साहित करतात. ते दैनंदिन जीवनात दयाळू आणि देवाला समर्पित असण्यावर विश्वास ठेवतात, गाण्यासारख्या साध्या पद्धती वापरतात. लोकांना आणि समाजाला मदत करणाऱ्या चांगल्या गोष्टी करण्यावर त्यांचा विश्वास आहे. या गटाचे अनुसरण करणारा माणूस निष्ठावान आणि शुद्ध राहण्यावर लक्ष केंद्रित करतात. 

वारकरी लोक विठोबा नावाच्या देवाची पूजा करतात. ज्याला ते भगवान श्रीकृष्णाचे रूप मानतात. ते प्रामुख्याने पंढरपूर आणि तीर्थ चंद्रभागा नावाच्या ठिकाणी राहतात. ते रामाची पूजा करतात आणि इंद्रायणी, गोदावरी, तापी, गंगा आणि कृष्णा या नद्यांप्रमाणे इतर पवित्र स्थाने आणि नद्यांना पवित्र मानतात. वारकरी समाजात अनेक थोर संत होऊन गेलेत. त्यांनी लिहलेले अभंग, गाणी, उपदेश वगैरे या समाजासाठी एक वरदान आहे. याने त्यांना जीवन जगण्यास प्रेरणा मिळते. याच समाजात अनेक थोर निरुपणकार देखील आहेत. जे समाज प्रभोदनाचे कार्य करत आहेत. त्याने समाजाला नवीन शिकावण मिळते. तर असा हा वारकरी सगळ्यांना आपलेसे करणारा, सगळ्यांशी समतेने वागणारा आणि वागवणारा. भागवत धर्माची पताका खांद्यावर घेऊन ती पुढे नेण्यासाठी प्रयत्न करणारा कुटुंबात राहून अध्यात्मिक प्रगती साधणारा वारकरी.